11 listopada w dniu Święta Niepodległości śpiewamy pieśni legionowe , nie zawsze znamy ich autorów . Poniżej przypominamy dwie sylwetki legionistów kompozytorów i autorów popularnych pieśni.
Leguny w niebie .
Piosenka towarzyszyła żołnierzowi w jego służbie od zawsze. W marszu i bitwach , a szczególnie w obozach żołnierz śpiewał. Często była to pieśń religijna , zagrzewająca do boju lub wyśmiewająca wroga. Śpiewali też żołnierze Legionów Piłsudskiego. Były to pieśni z dawnych powstań , a również i utwory ludowe. Szybko powstał własne legionowe piosenki. Legioniści okazali się wyjątkowo płodni i poetycko i muzycznie . Jedną z najbardziej znanych i lubianych piosenek skomponował Mieczysław Słobódzki. Białe róże lub popularnie Rozkwitały pąki białych róż. Równie znana jest jego pieśń Piechota ta szara piechota. Podczas I wojny światowej Słobódzki walczył najpierw w armii austriackiej, a następnie w I Brygadzie Legionów Polskich Józefa Piłsudskiego, gdzie uzyskał stopień majora. W czasie walki o niepodległość Polski przyjął pseudonim Kozar. Po wojnie studiował na uniwersytecie we Lwowie filologię germańską. Po ukończeniu studiów pracował jako nauczyciel języka niemieckiego w gimnazjach, a po pewnym czasie został powołany na stanowisko dyrektora gimnazjum w Pionkach. W czasie II wojny światowej losy rzuciły Słobódzkiego do Garbatki , gdzie ukrywał się przed Niemcami, pracując jako drwal w Puszczy Kozienickiej. Po wojnie władze PRL-u skierowały go do Świdnicy. Organizował tam życie kulturalne, a także pierwszą polską szkołę średnią na tym terenie. Przez rok pełnił funkcję dyrektora tej szkoły, lecz został usunięty ze stanowiska, ponieważ władzom nie podobała się jego legionowa przeszłość. Słobódzki był kompozytorem popularnych piosenek żołnierskich, m.in.: „Maszerują chłopcy, maszerują”, „Wieczorny apel”, „Witaj, komendancie” i „Los żołnierski”. Zmarł 1965 roku w Świdnicy, spoczywa na tamtejszym cmentarzu. Na grobie majora umieszczone zostało insygnium „Ojczyzna Swemu Obrońcy”. Rokrocznie 15 sierpnia nad grobem jest wykonywana na trąbce pieśń Rozkwitały pąki białych róż. Mieczysław Kozar-Słobódzki jest patronem Młodzieżowego Domu Kultury w Świdnicy od 2007 roku.
Wyjątkowy poetą i kompozytorem legionowym był Adam Kowalski. Napisał i skomponował wiele pieśni i piosenek żołnierskich. Urodził się w 1896 roku w Rzeszowie, kapitan Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej i Polskich Sił Zbrojnych, legionista, dziennikarz, poeta, redaktor „Żołnierza Polskiego” i „Polski Zbrojnej”. Na I wojnę światową wyruszył w sierpniu 1914 r. wraz z 2 kompanią rzeszowską Legionów Polskich. W listopadzie tego roku został ciężko ranny w bitwie pod Krzywopłotami. Podczas szpitalnej rekonwalescencji przygotował się do matury, którą zdał w maju 1915 r. Brał udział w walkach nad Styrem oraz pod Stochodem. Na froncie został zarażony tyfusem plamistym. Po wyleczeniu wrócił do służby wojskowej. W 1917 roku na wezwanie brygadiera Józefa Piłsudskiego odmówił złożenia przysięgi na wierne braterstwo broni z Niemcami i Austro-Węgrami.
Za karę został wcielony do armii austriackiej i wysłany na front włoski. W 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, w którym poświęcił się pracy oświatowej wśród żołnierzy. Był założycielem oraz kierownikiem Uniwersytetu Żołnierskiego w Grodnie. Pełnił funkcję szefa sekcji oświatowej 2 Armii, a także kierował kursami metodyczno-oświatowymi dla oficerów w Wilnie. Jednocześnie redagował dwutygodnik poświęcony problemom obrony państwa „Reduta”. Kierował referatem oświatowym w Ministerstwie Spraw Wojskowych, a następnie już w randze kapitana, był redaktorem naczelnym „Żołnierza Polskiego”. Kierował także redakcją „Polski Zbrojnej”. Napisał wiele utworów. Zebrał je w tomach m.in. „Lutnia w tornistrze” (1934), „100 pieśni żołnierskich” (1937) oraz „Wiersze o Komendancie” (1938). Wyjątkowe miejsce w latach międzywojennych zyskały jego pieśni: „Miała matka trzech synów” , „Morze, nasze morze” i „Leguny w niebie”
Był uczestnikiem kampanii wrześniowej. Jako jeniec wojenny został internowany w obozie Bals w Rumunii gdzie, w październiku 1939, napisał „Modlitwę Obozową”, która została spopularyzowana w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie i w Polsce Podziemnej. Co ciekawe, do ojczyzny przynieśli ją cichociemni, wysyłani z Wielkiej Brytanii spadochroniarze organizujący część Polskiego Podziemia.
Następnie po ucieczce z obozu walczył i służył we Francji i Wielkiej Brytanii. Po wojnie został na obczyźnie. Zmarł w 1947 r. w Edynburgu , pochowany na cmentarzu Corstrophine w kwaterze wojskowej. Kapitan Adam Kowalski jest autorem ponad 200 piosenek, które w wolnej Polsce stają się coraz bardziej popularne. Uhonorowany został w Rzeszowie ,tuż przy Lisiej Górze nad Wisłokiem obeliskiem a bulwar wokół nosi imię Adama Kowalskiego.
Największym upamiętnieniem jest to , że pieśni i piosenki tych i wielu innych autorów legionowych są wykonywane. Śpiewając je może często nie wiemy nic o ich twórcach , ale ich słowo żyje wśród nas już od ponad stu lat .
Marek Gozdera
Związek Piłsudczyków RP
Oddział w Kozienicach Sekretarz
.